Na jarenlange afwezigheid ben ik weer terug, nu om voortaan tekst te publiceren. Ik vond een oud Duits boek op zolder: de verzamelde werken van Johann Gottfried Herder (1744 – 1803). Daaronder een boekje, bevattende een tweegesprek tussen de vrienden Theophron en Philolaus. In dit tweegesprek wordt op een haast Socratische manier over Spinoza (1632 – 1677) gesproken: zijn leven, zijn werk, zijn godsbegrip en andere zaken, in het licht van zijn tijd en van de tijd van Herder. Omdat ik eerder Duits werk heb vertaald en uitgegeven, besloot ik dit ook te gaan vertalen. De materie boeit mij en dat is een belangrijk criterium: het is voor mij eerder een hobby dan opgedragen werk. Vanaf hier dus in afleveringen dit vertaalde werk. Ik probeer dagelijks 1,5 – 2 pagina’s te vertalen, vóór 1 januari 2012 klaar te zijn.
Natuurlijk ben ik doorgegaan met mijn foto-hobby. Degenen die meer werk van me willen zien, verwijs ik naar http://www.flickr.com/photos/eriksimages/ . Ga maar eens kijken, zelf vind ik dat mijn fotowerk in drie jaar (veel) beter is geworden, ik werk voornamelijk met de Olympus E-P1 en de Sony A200, beide met diverse lenzen, met zo nu en dan 6×6 Rolleiflex en andere analoge camera’s.
Eerste gesprek
Phil Zie je, Theo, dat verkwikkende uur, dat op het vreselijke onweer volgt. Zwavelwolken stapelden zich op, ze ontnamen ons het zicht op de zon en alles op aarde de adem. Ze zijn uiteengescheurd, en alles heeft weer licht en lucht. Zo stel ik mij de toestand van de wetenschap voor, nadat Spinoza en zijn kornuiten de wereld met hun zware dampen van het zicht op God wilden beroven. Deze torenden ook tot in de hemel en omvatten het uitspansel. Maar een gezonde filosofie heeft ze als gevallen engelen naar beneden laten komen, en de weldenkende geest ziet de zon weer helder.
Theo Heb je Spinoza gelezen, beste vriend?
Phil Gelezen heb ik hem niet. Wie zou immers dit duistere boek van een dwaas lezen? Maar wat ik uit de mond van velen die hem hebben gelezen vernomen heb, is dat hij een atheïst en pantheïst is geweest, een prediker van de blinde noodzaak, een vijand van de openbaring, een bespotter van de godsdienst, en daarom ook een verwoester van staten en de hele burgermaatschappij, kortom een vijand van de mensheid, en dat hij ook als zodanig is gestorven. Hij verdient dus de haat en afschuw van alle mensenvrienden en ware filosofen.
Theo De onweerswolk intussen verdiende hij dus niet, waar je hem zojuist mee hebt vergeleken, want ook die hoort tot de natuurlijke ordening en is heilzaam en nuttig. Maar, om even niet in vergelijkingen te spreken, heb je, mijn vriend, ook niets naders en meer bepaalds over Spinoza gelezen, waar we ons in het gesprek op kunnen richten?
Phil Veel. Bijvoorbeeld het artikel over hem in Bayle (1)
Theo Met Bayle heb je in dit geval niet meteen de beste zegsman te pakken. Hij, die verder onverschillig stond tegenover systemen, omdat hij zelf geen systeem had, bleef waar het Spinoza betrof, niet onverschillig. Hij koos vol ijver partij tegen hem, daartoe zonder twijfel aangezet door omstandigheden van tijd en plaats. Misschien leefde hij te dicht in de buurt van de overledene (beiden in de Republiek der Nederlanden – vert.). De leer, ja zelfs de naam van Spinoza was destijds een scheldwoord, zoals beide dat nu ook nog voor een groot deel zijn. Alles wat ongerijmd en goddeloos is, noemt men voor een deel nog Spinozistisch. Nu was het niet de sterke kant van Bayle, die zo graag alles dialectisch (=”vanuit tegenstellingen”- vert.) bezag, om een systeem als systeem te ontwerpen en het in zijn geheel met het diepste gevoel voor waarheid te bezielen. Hij vloog door alle gebouwen van leren en theorieën heen, met een scherp oog voor hun onderlinge verscheidenheid voor zover ze dienstig waren aan zijn twijfel. Nu eens vond hij deze mening belangrijk, dan weer een andere. Van datgene echter wat innerlijke overtuiging heet, kon hij met zijn lichte manier van denken zich geen voorstelling maken, zoals zijn woordenboek bijna onweerlegbaar aantoont. ______________________________
(1) Pierre Bayle (1647 – 1706), een belangrijk theoloog die een encyclopedie schreef over geschiedenis en cultuur “Dictionnaire historique et critique”. Tijdgenoot van Spinoza, net als hij tolerant en voorstander van scheiding tussen wetenschap en godsdienst, werkte eveneens in de Republiek (Rotterdam)
Copyright: Erik Tjallinks.
Illuci's Weblog 